PROJEKT BADAWCZY "KAPITAŁ TERYTORIALNY POLSKI W WYMIARZE NIEMATERIALNYM
- NOWE METODY BADAŃ I NARZĘDZIA POLITYKI REGIONALNEJ"

Nazwa projektu:
Kapitał terytorialny Polski w wymiarze niematerialnym - nowe metody badań i narzędzia polityki rozwoju

Okres realizacji:
03.2021 - 03.2024

Zespół:
dr hab. Aleksandra Nowakowska, prof. UŁ (kierownik)
dr Magdalena Michalak
dr hab. Mariusz Sokołowicz, prof. UŁ
dr Jakub Zasina

Źródło dofinansowania:
Uniwersytet Łódzki (konkurs IDUB)

Budżet:
48 950,00 PLN

W ostatnich dwóch dekadach nastąpiła reinterpretacja znaczenia przestrzeni w procesach rozwoju gospodarczego. Przestrzeń przestaje być utożsamiana ze statycznym miejscem lokalizacji i prostej kumulacji tradycyjnych zasobów (ziemi, kapitału i pracy). Coraz częściej rozumie się ją jako terytorium, w którym kluczowe dla rozwoju stają się zmienne w czasie relacje społeczne i lokalnie zakorzenione instytucje (często nieformalne). Tak rozumiane terytorium posiada specyficzne zasoby i aktywa, wśród których pierwszoplanową rolę odgrywają te niematerialne. Należą do nich: tradycje i relacje gospodarcze, specyficzne umiejętności i know-how, wartości kulturowe, tożsamość lokalna, czy też system zasad i praktyk określających lokalne modele zarządzania. Elementy te działają jako tzw. korzyści aglomeracji (zlokalizowane efekty zewnętrzne) i nabierają wartości ekonomicznej wówczas, gdy mogą zostać przekształcone w produkty rynkowe – towary, usługi (często kojarzone z miejscem pochodzenia) lub gdy zwiększają zdolność do efektywniejszego wykorzystania lokalnych potencjałów.

Na gruncie terytorialnego paradygmatu rozwoju do nauk ekonomicznych wprowadzone zostało pojęcie kapitału terytorialnego. Kapitał ten definiowany jest jako zbiór zlokalizowanych aktywów – naturalnych, ludzkich, organizacyjnych, relacyjnych i poznawczych – które stanowią potencjał konkurencyjny danego terytorium. Powstaje on i ewoluuje zarówno w wyniku przemyślanych decyzji i procesów koordynacji i zarządzania, jak i oddolnie i spontanicznie, w wyniku interakcji społecznych. Pojęcie kapitału terytorialnego nie jest jeszcze precyzyjnie zoperacjonalizowane i w zależności od podejścia proponowane są różne jego ujęcia. Dotychczasowe prace nad konceptualizacją tego pojęcia pozwalają jednak zgodzić się, że w aspekcie niematerialnym tworzą go m.in. takie czynniki rozwojowe jak terytorialnie zakorzenione relacje społeczno-gospodarcze, zaufanie i więzi lokalne, dziedzictwo kulturowe i tożsamość miejsca czy sprawność funkcjonowania formalnych, jak i pozaformalnych instytucji lokalnych.

Celem projektu jest zatem koncepcyjne uporządkowanie i rozpoznanie niematerialnych składowych kapitału terytorialnego w Polsce oraz identyfikacja jego zróżnicowania przestrzennego i wpływu na rozwój lokalny/regionalny, w oparciu o nowe metody analityczne. Cel ten został podzielony na następujące cele szczegółowe:

• W warstwie konceptualnej i teoretycznej:
  • Systematyzacja i uprządkowanie dotychczasowych podejść do pojęcia kapitału terytorialnego,
• W warstwie metodologicznej:
  • Opracowanie autorskiej metody analizy niematerialnych komponentów i specyficzności kapitału terytorialnego na poziomie lokalnym i regionalnym,
• W warstwie poznawczej:
  • Identyfikacja stanu i zróżnicowania przestrzennego niematerialnego kapitału terytorialnego w Polsce,
  • Określenie wpływu niematerialnego kapitału terytorialnego na wzrost gospodarczy  jednostek terytorialnych,
• W warstwie aplikacyjnej:
  • Wskazanie obszarów strategicznej interwencji i rekomendacji dla polityki lokalnej i regionalnej w zakresie budowania kapitału terytorialnego.

• Sokołowicz, M.E., Nowakowska, A., & Ciarkowski, B. (2023). The Ambiguous Legacy of Socialist Modernist Architecture in Central and Eastern Europe. Abingdon: Routlegde, https://doi.org/10.4324/9781003299172 (podrozdziały: Architectual heritage as a territorial capital oraz Socio-economic embeddedness and local uniqueness).
• Nowakowska, A. (2022). Terytorialne podejście do rozwoju gospodarczego, [w:] A. Nowakowska (red.), EkoMiasto#Gospodarka. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miast. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (wydanie II, poprawione), ss. 189-200, https://doi.org/10.18778/7969-968-1.10.
• Michalak, M., Nowakowska, A., & Antczak, E. (2021). The Quality of Local Institutions: The Case of Poland. East European Politics and Societies: and Cultures, 36(4), ss. 1224-1244, https://doi.org/10.1177/08883254211029700.
• Nowakowska, A., Rzeńca, A., & Sobol, A. (2021). Place-Based Policy in the “Just Transition” Process: The Case of Polish Coal Regions. Land, 10(10), ss. 1072-1093, https://doi.org/10.3390/land10101072.

• Nowakowska, A., Sokołowicz, M.E., & Zasina, J. (2023.08.30). Heritage as a territorial capital of a post-industrial city. A case study of creative industries in Lodz, Poland. 62nd ERSA Congress, Alicante, Hiszpania.
• Michalak, M. (2022.11.16). Institutional capital at a local level (the case of Poland). The International Symposium on Cities and Local Governance, Tianjin, Chiny (online).
• Nowakowska, A. (2022.10.23-25). Terytorialne podejście do rozwoju. II Polska Konferencja Badań Miejskich i Regionalnych POLREG 2022 "Terytorium: Przemiany – Dylematy – Wyzwania", Łódź, Polska.
• Nowakowska, A. (2022.09-22-24). Relational capital of local government in Poland. 28eme Conference ERECO-PGV "Cooperations et elargissement: Quelles reconfigurations prevoir pour le projet europeen?", Skopje, Macedonia Północna.
• Nowakowska, A. (2022.05.12). Jakość lokalnego kapitału instytucjonalnego w Polsce. II Konferencja "Samorząd terytorialny – Społeczeństwo. Gospodarka. Przestrzeń", Wrocław, Polska.
• Sokołowicz, M.E., & Nowakowska, A. (2021.11.22-23). Kultura jako niematerialny kapitał terytorialny - w poszukiwaniu metod analizy specyficzności terytorialnej. I Polska Konferencja Badań Miejskich i Regionalnych POLREG 2021, Zabrze, Polska.